به گزارش ایمنا، آدمی گاه و بی گاه از خود می پرسد که مرگ چگونه و چه زمانی به سراغش خواهد آمد و بعد انسان را به کجا وارد خواهد کرد؟
فارغ از دیدگاه مادی گرایانه ای که حیات آدمی را محدود به زندگی چند روزه در دنیا می داند و مرگ را مُهر ختامی بر حیات، در دیدگاه دینداران مرگ دروازه ورود به عالمی فراتر و متعالی تر از عالم ماده است. جهانی که در آن قید و بندهای مادی همچون جسم و بدن از وجود انسان برداشته شده و پرده از بعضی امور و پدیده ها از مقابل نگاهش می افتد، نسبت به حقیقت وجود خودش و جهان آگاه شده و زندگی تازه ای را در بعد روحانی خود آغاز می کند.
اما آنچه در این نوشتار مورد نظر است، نگاهی به عالم برزخ، یعنی همان عالمی است که در نگاه دیندارانه با مرگ به آن وارد می شویم و قرار است تا زمان ظهور قیامت در آن به سر ببریم.
عالم برزخ کجاست؟
از دیدگاه قرآن و روایات، برزخ و قبر یک چیز است که گاهی از آن به عالم قبر و گاهی از آن به عالم برزخ یاد می شود. برزخ در لغت یعنی چیزی که حایل بین چیزی و چیز دیگر باشد. ازاین رو به جهانی که میان دنیا و آخرت واقع می شود برزخ اطلاق می گردد؛ چنان که در آیاتی از قران، برزخ بیانگر فاصله میان دو دریاست. برزخ در اصطلاح حکمت : به همان عالم مثال اطلاق می شود ، زیرا عالم مثال حد فاصل بین عالم عقل و عالم ماده است.و در اصطلاح شریعت : فاصله میان مرگ تا قیامت کبری را گویند.برزخ قیام و زندگی جدید و جهانی نو است؛خواه گودالی از گودالهای دوزخ باشد، یا باغی از باغهای بهشت. پس برزخ معبر و دالان ورودی به قیامت و حشر اکبر است و انسان در ادامه ی مسیر زندگی دنیا وارد جهان برزخ می شود، که سراسر آگاهی و حیات است «النّاس نیام فإذا ماتوا انتبهوا»
قرآن کریم در آیاتی از جهان برزخ خبر داده است؛ مانند:
«... و من ورائهم برزخ إلی یوم یبعثون: واز پس آنان برزخی است، تا روزی که مبعوث شوند.
النّار یُعرضُون علیها غدوّاً وعشیّا پیامبر اسلام صلوات الله علیه فرمودند: هرگاه یکی از شما از دنیا برود، اگر از اهل بهشت باشد از بهشت، و اگر از اهل آتش باشد از جهنّم هر صبح و شام جایگاهش به او عرضه می شودو به او گفته می شود: این موقف معین، جایگاه توست وقتی در قیامت خداوند تو را مبعوث کرد، به این جا منتقل می شوی «امام صادق علیه السلام نیز در تفسیر آیه مزبور فرمودەاند: این رخداد پیش از قیامت است؛ زیرا در قیامت صبح و شام نیست. پس اگر کافران هر صبح و شام معذّب می شوند معلوم می شود در برزخ و پیش از قیامت است.»
آنچه واضح است این است که با وقوع مرگ، حیات تازه ای برای انسان در عالم برزخ آغاز می شود. حیاتی که قابلیت ها و توانمندی های تازه را برای انسان ایجاد می کند و او را به حقیقت روحانی وجودش نزدیکتر می سازد. هرچند باید اشاره کرد که بعضی از انسان ها در همین دنیای مادی هم توانسته اند از طریق طی طریق صحیح در شریعت و تمسک به عرفان حقیقی، بر جسم خود غلبه کرده و به مراتب عالی تر روح خود دست پیدا کنند. چنین افرادی می توانند مرگ را تا حدی در اختیار خود گرفته و یا روح و جسمشان را به اراده خود در نقاط مختلف زمین به سفر و حرکت درآورند.
روایت امام علی(ع) از لحظه مرگ
مولای متقیان علی(ع) در کتاب شریف نهج البلاغه زیباترین و شگفت انگیزترین تفاسیر را از مسئله مرگ بیان فرموده و به ذکر حقایقی می پردازند که بصورت جزئی و مستند جریان مرگ را وصف می کند.
ایشان درباره لحظه مرگ آدمی چنین می فرمایند:
«ناگاه سکرات مرگ وحسرت از دست دادن آنچه داشتند، بر آنها هجوم آورد دراین حالت، اعضاء بدنشان سست گردید و در برابر آن، رنگ خود را باختند.سپس کم کم مرگ در آنها نفوذ کرده و بین آنها و زبانشان، جدائی افکند!
اوهمچنان در میان خانواده خود با چشم نگاه می کند و با گوشش می شنود، در حالیکه عقلش سالم است و فکرش باقی است! می اندیشد که عمر را در چه راهی فانی کرده و روزگارش را در چه راهی سپری نموده است. به یاد ثروتهائی که جمع کرده است می افتد . همان ثروتی که در جمع آوری آن، چشمها را بهم گذارده بود و از حرام و حلال و مشکوک گرفته، گناه جمع آوری آنها به گردن اوست! حال هنگام جدائی از آن اموال فرارسیده، در حالیکه این ثروت برای وراث می ماند و از آن استفاده کرده و بهره می برند! راحتی آن برای دیگران و سنگینی گناهش بر دوش اوست و او در گرو این اموال است! دست خود را از پشیمانی به دندان می گزد و این به خاطر صحنه هائی است که در هنگام مرگ، برایش مشخص می گردد. دراین حالت، به آنچه در زندگی به آن‌علاقه داشت بی اعتناست! و آرزو می کند ای کاش آن شخصی که درگذشته بر ثروت او، غبطه می خوردم و بر او حسد می بردم، این اموال را جمع کرده بود!
مرگ همچنان بر اعضایش چیره می شود، تا آنجا که گوشش همچون زبانش از کار می افتد. بطوریکه در میان خانواده اش، نمی تواند با زبانش سخن بگوید و با گوشش بشنود، پیوسته به صورت آنان می نگرد و حرکات زبانشان را می بیند، اما صدای آنان را نمی شنود! سپس چنگال مرگ همه وجودش را فرا می گیرد! چشم او نیز همچون گوشش، از کارمی افتد و روح از بدنش خارج می گردد وهمچون مرداری، بین خانواده‌اش می افتد. آنچنانکه از نشستن نزدش وحشت می کنند و ازاو دور می‌شوند! او نه سوگواران خود را یاری می کند ونه به آن شخصی که او را صدا می زند پاسخ می گوید! سپس او را به منزلگاهش در درون زمین حمل می کنند و به دست اعمالش می سپارند و از دیدارش برای همیشه چشم می پوشند!»
روایت امام علی(ع) از عالم برزخ
امام علی(ع) درباره عالم پس از مرگ نیز در بیانی مشهور می فرمایند: «فرزند آدم وقتی که به آخرین روز دنیا و اولین روز آخرت می رسد، مال و فرزندان و اعمالش در نظر اومجسم می شود.
نخست متوجه اموال خود می شود و به او می گوید: بخدا سوگند! من برای جمع آوری و حفظ تو، بسیار حریص بودم و زیاد بخل ورزیدم! حال چه کمکی می توانی به من بکنی؟ ثروتش به او می گوید: فقط می توانی کفن خود را از من برداری.
او متوجه فرزندان خود می شود و به آنها می گوید: بخدا سوگند من شما را خیلی دوست داشتم و همواره از شما حمایت می کردم. چه خدمتی می توانید - در این روز بیچارگی ام به من بکنید؟ می گویند: هیچ! غیر از اینکه تو را در قبرت دفن کنیم! سپس متوجه عمل - عمل صالح - خود می شود و می گوید: بخدا سوگند! من درباره تو بی رغبت بودم و تو بر من گران بودی! تو امروز چه کمکی به من می کنی؟ می گوید: من در قبر و قیامت، مونس توام! تا آنکه من و تو را بر پروردگارت عرضه بدارند!
آنگاه امام فرمود: اگر آدمی در دنیا ولی خدا باشد، عملش بصورت خوشبوترین و زیباترین و خوش لباسترین مرد، نزدش می آید و به او می گوید: تو را به روحی از خدا و ریحانی و بهشت پرنعمتی بشارت می دهم که چه خوش آمدنی کردی. او می پرسد: تو کیستی؟ جواب می‌دهد: من عمل صالح توام که از دنیا به آخرت، کوچ کرده ام.
آدمی در آن روز غسال خود را می شناسد و با کسانی که جنازه‌اش را برمی دارند، سخن می گوید و سوگندشان می دهد که عجله کنند! همینکه داخل قبر شد، دو فرشته نزدش می آیند که همان دو فتان قبرند! موی بدنشان آنقدر بلند است که برروی زمین کشیده می شود وبا نیشهای خود، زمین را می شکافند! صدایی چون رعد و قاصف دارند. چشمانی چون برق خاطف وبرقی که چشم را می زند! آنها از او می‌پرسند: خدایت کیست؟ پیرو کدام پیامبری؟ چه دینی داری؟
او جواب می دهد: خدایم، اللّه، پیامبرم، محمّد و دینم اسلام است. آنها می گویند: چون در سخن حق، پایدار مانده ای، خدایت بر آنچه دوست می داری و خشنودی، ثابت بدارد. در این موقع، قبر او را تا آنجا که چشمش کار می کند، گشاده می کنند و دری از بهشت بر رویش می‌گشایند و به وی می گویند: با دیده روشن و با خرسندی خاطر بخواب، آنطور که جوان نورس و آسوده خاطر می خوابد.
ولی اگر دشمن پروردگارش باشد، فرشته اش بصورت زشت ترین صورت و لباس و بدترین چیز، نزدش می آید و به وی می گوید: بشارت باد تو را به ضیافتی از حمیم دوزخ! و جایگاهی از آتش. او نیز غسّال خود را می شناسد و تشییع کنندگان را قسم می‌دهد که: مرا بطرف قبر مبرید، و چون او را داخل قبرش کنند، دو فرشته سؤال کننده نزد او می آیند و کفن او را از بدنش کنار زده، می پرسند: خدا و پیامبرت کیست؟ چه دینی داری؟
او می گوید: نمی دانم! می گویند: هرگز ندانی و هدایت نشوی. سپس او را با گرز، آنچنان می زنند که تمام جنبنده هائی که خدا آفریده، به غیر ازانس و جن، از آن ضربت تکان می خورند. آنگاه دری از جهنم برویش باز نموده، به او می گویند: با بدترین حال، بخواب! آنگاه قبرش، آنقدر تنگ می شود که بر اندامش می چسبد، آنطور که نوک نیزه به غلافش می‌چسبد، بطوریکه مغز سرش از بین ناخن و گوشتش، بیرون می آید! خداوند مار و عقرب زمین و حشرات را بر او مسلط می کند تا نیشش بزنند و او بدین حال خواهد بود تا خداوند او را از قبرش محشور کند.»/
12135/135/10
- ۹۷/۰۸/۱۲