انسان کامل و انسان ناقص

باسمه تعالی
برداشتهایی از اشعار مولانا
ابیات : ۱۶۲۳ تا ۱۶۳۰
انسان کامل و انسان ناقص
ابیات : ۱۶۲۳ تا ۱۶۳۰

لقمه و نکته‌ست کامل را حلال
و نه‌ای کامل مخور می‌باش لال
چون تو گوشی او زبان نی جنس تو
گوشها را حق بفرمود انصتوا
کودک اول چون بزاید شیرنوش
مدتی خامش بود او جمله گوش
مدتی می‌بایدش لب دوختن
از سخن تا او سخن آموختن
ور نباشد گوش و تی‌تی می‌کند
خویشتن را گنگ گیتی می‌کند
کر اصلی کش نبد ز آغاز گوش
لال باشد کی کند در نطق جوش
زانک اول سمع باید نطق را
سوی منطق از ره سمع اندر آ
وادخلوا الابیات من ابوابها
واطلبوا الاغراض فی اسبابها


مولانا می گوید اگر انسان کاملی از مواهب دنیوی بهره ببرد، برای او مجاز و عمل او برای انسانها نیز خوب می باشد.زیرا همانند زنبور عسل، اگر روی گلی بنشیند، بعدا عسل ارائه می کند که ارزش آن بسیار بالاتر از نشستن روی گل است.در حقیقت مولانا می خواهد بگوید اگر مواهب الهی و دنیوی در اختیار اولیای الهی قرار گیرد، آنان این مواهب را ضایع نمی کنند.اما افراد معمولی به خاطر ناقص بودن، نمی توانند بطور کامل از آن مواهب بهره ببرند، لذا آنرا ضایع می کنند.لذا پیشنهاد می کند که از آنها استفاده نکند و مدتی سخن نگوید .این همانند لقمه ای می ماند که برای دهان انسان بزرگ باشد.
مولانا می گوید انسان های ناقص با انسانهای کامل همسطح نمی باشید.انسان های کامل همانند زبان و انسان های ناقص همانند گوش می مانند.لذا از یک جنس نمی باشند.زبان می گوید ولی گوش می شنود.باید همواره شنونده باشیم، بجای اینکه همواره گوینده باشیم.خداوند می فرماید، خاموش باشید و کلام الهی را بشنوید.گوش داشتن کفایت نمی کند، شنیدن توسط گوش اهمیت دارد.وقتی سخنان ارزشمندی را شنیدی، می توانی آنها را بازگو کنید.لذا یاد گیری مقدمه یاد دادن است.
همانند بچه های شیر خوار باش، وقتی بدنیا می آیند ،مدتی سخن نمی گویند و سراپا گوش می باشند و نظاره گر اعمال و رفتار و گفتار ما هستند.بعد از فرا گیری، به تدریج شروع به سخن گفتن می کنند و نظرات خود را ابراز می کنند.چقدر شیرین باز گو می کنند و همه منتظر سخن گفتن آنها هستند و از آنها لذت می برند.
انسان ناقص باید مدتی خاموش باشد تا سخن گفتن را یاد بگیرد.چناچه گوش به سخنان دیگران ندهد، چیزی هم یاد نمی گیرد.لذا چیزی برای گفتن ندارد و مردم او را یک انسان گنگ خطاب می کنند.
کسانی که مادر زاد کر بودند، همواره لال نیز بودند و قادر به سخن گفتن هم نشدند.لذا داشتن گوش ظاهری کفایت بر سخن گفتن نمی کند.باید مدتی را به شنیدن اختصاص دهند، تا امکان سخن گفتن پیدا کنند .زیرا راه و مسیری که باید طی شود تا نطق انسان گویا گردد،از طریق شنیدن است.انسانهایی که معارف الهی را گوش نمی دهند و به دستورات الهی بی اعتنا هستند،همانند انسان های مادر زاد کر هستند، که هرگز از نعمات الهی در جهت اعتلای خود بی بهره هستند.
همانطوریکه برای ورود به خانه باید از درب منزل وارد شوید،برای انجام هر کاری نیز باید ابتدا راه صحیح ورود به آن کار را پیدا کرد و با عمل به آن به نتیجه رسید.اگر انسان بخواهد در جامعه بزرگ شود،ابتدا باید اسباب بزرگی را فراهم نماید.

آدمی را دین و ایمان و یقین
می کند کامل چو اصحاب یقین
آدمی را فهم و ادراک و شعور
می کند با ارزش و در  ثمین

دکتر علی رجالی

@alirejali